Trẻ nữ, thường bắt đầu dậy thì ở tuổi từ 9 đến 14. Trẻ nam, dậy thì muộn hơn ở tuổi từ 12-15. Nhìn chung nữ dậy thì sớm hơn nam khoảng 2-3 tuổi. Có trẻ dậy thì sớm hơn và cũng có trẻ dậy thì muộn hơn một vài năm.
Ở giai đoạn dậy thì, cơ thể các em có những thay đổi không chỉ về sinh lý mà còn cả tâm lý. Nhiều khi những sự thay đổi ấy lại khiến các em rơi vào tình trạng không làm chủ được bản thân và dễ mắc phải các hội chứng tiêu cực.
Ảnh: sưu tầm
Hội chứng tâm lý dễ mắc ở tuổi dậy thì
Rối loạn cảm xúc
Những biến đổi tâm lý khiến các em nhạy cảm hơn, cảm xúc cũng dễ thay đổi hơn. Rối loạn cảm xúc xảy ra khi có tình trạng rối loạn tại não bộ, gây nên những bất ổn về tinh thần như chuyển từ cảm xúc hưng phấn sang cảm xúc ức chế một cách nhanh chóng hoặc ngược lại, thoắt buồn thoắt vui. Biểu hiện của rối loạn cảm xúc là chán ăn (dù đang đói), mất ngủ, gầy sút, hoạt động chậm chạp, mất tập trung, hay quên, vẻ mặt không tươi tắn...Các em dễ bị sốc trước những lời chọc ghẹo của bạn bè, hay suy diễn đến những trạng thái tiêu cực...
Stress và trầm cảm
Ở lứa tuổi này, nhiều em tự nghĩ mình kém cỏi, tự ti và mất bình tĩnh. Tự ti dần dần khiến trẻ trở nên e dè, ngại tiếp xúc, không thích bộc lộ, nghi ngờ khả năng của bản thân... Với sức khỏe, tự ti sẽ khiến các em dễ rơi vào trạng thái stress, mệt mỏi thường xuyên, thừa cân... Đây chính là nền tảng đẩy các em rơi vào những hội chứng tâm lý khác như: trầm cảm, hoang tưởng...
Trầm cảm là căn bệnh rối loạn tâm thần thường gặp với nhiều triệu chứng như: hay buồn bã, không quan tâm tới mọi thứ xảy ra xung quanh và cả với bản thân, dễ mệt mỏi, mất hi vọng vào tương lai… Căn bệnh này thường rất dễ mắc phải ở lứa tuổi dậy thì do độ tuổi nhạy cảm này dễ chịu áp lực từ xung quanh, từ học hành, bố mẹ, thầy cô, bạn bè hay cả từ các chất kích thích…
Khi bị trầm cảm, trẻ thường tự cô lập mình với thế giới bên ngoài. Thậm chí, rất nhiều trẻ chỉ quan tâm tới thế giới “ảo” và sống trong thế giới này. Điều này khiến cho cuộc sốngcủa trẻ trở nên nhàm chán, u ám, thiếu niềm tin…
Rối loạn tâm lý và hành vi
Ở tuổi này, các em dễ bị tác động từ sách báo, phim ảnh bạo lực, các văn hóa phẩm đồi trụy và cả từ bạn bè xấu. Đây chính là nguyên nhân dẫn đến rối loạn hành vi và gây nên những hậu quả nghiêm trọng như gây thương tích cho người khác, chống người thi hành công vụ, trộm cắp, đua xe mạo hiểm…
Ảnh: sưu tầm
Bên cạnh đó, việc ăn uống và sinh hoạt thất thường ở lứa tuổi này cũng dễ khiến trẻ dễ mắc bệnh hơn. Các biểu hiện dễ thấy nhất của căn bệnh rối loạn tâm lý là biếng ăn, mất ngủ, mệt mỏi, dễ cáu gắt, lo âu, học tập giảm sút… Nặng hơn, một số trường hợp còn có cả các biểu hiện như nói năng lung tung, khóc cười vô cớ, dễ hoảng sợ, ngại tiếp xúc với người khác…, thậm chí còn có ý định tự tử.
Nhu cầu tình dục
Ở độ tuổi này, trẻ đã có nhu cầu tình dục. Đặc biệt, trẻ luôn thích khám phá tò mò về cơ quansinh dục và các hành vi liên quan đến tính dục. Với bản tính tò mò, ham khám phá cùng với sự nhầm tưởng tình yêu và chưa ý thức được hậu quả, dễ khiến các em hành động theo bản năng dẫn đến những hậu quả đáng tiếc.
Đối với trẻ trai, tác động của hoóc môn tới các bộ phận sinh dục và tâm lý rất mạnh. Khi ấy, các em cảm thấy trong người bí bách, thiếu bình tĩnh, bối rối và hay thẹn thùng. Khoảng 13-14 tuổi, cơ thể các em nam đã sản xuất tinh trùng. Nếu không thủ dâm thì cơ thể sẽ tự thủ tiêu lượng tinh trùng đó trong giấc ngủ đêm.
Cha mẹ cần nói trước cho trẻ biết hiện tượng xuất tinh ban đêm và hiện tượng thủ dâm. Đó là hiện tượng rất bình thường và không có gì xấu, không ảnh hưởng đến sức khỏe. Thủ dâm chỉ ảnh hưởng tới sức khỏe và tình yêu khi trẻ thực hiện quá thường xuyên và thường xuyên bị ám ảnh bởi nó. Vì vậy, trẻ cần tăng cường các hoạt động giao lưu bạn bè, lao động giúp cha mẹ và các hoạt động thể dục thể thao nhằm cân bằng sức khỏe và tâm sinh lý.
Sinh lý và giới tính của trẻ giai đoạn này là chính đáng và phù hợp với lứa tuổi. Phụ huynh chớ nên e ngại mà tránh nói chuyện với con về những chủ đề tế nhị này. Ngược lại, cần phải chủ động nói chuyện và hướng dẫn trẻ về tình yêu, giới tính cũng như giữ gìn mối quan hệtrong sáng.
Nếu không được quan tâm, với bản tính tò mò, trẻ sẽ tự tìm hiểu trên mạng và bạn bè. Lúc này sẽ rất nguy hiểm nếu trẻ sa vào những trang web có nội dung xấu, đồi trụy, hay gặp bạn bè xấu dễ dẫn đến những nhận thức lệch lạc về tình yêu và tình dục.
Phòng chống các biến đổi tâm lý ở tuổi dậy thì
- Khi có biểu hiện của các bệnh tâm lý như trên, cha mẹ nên tâm sự tìm cách giúp đơn con.
- Khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động tập thể, hoạt động xã hội, tránh tiếp xúc với các loại phim ảnh, các trò chơi bạo lực hay văn hóa phẩm đồi trụy…
- Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng cho cơ thể trẻ bằng các thực phẩmlành mạnh, chăm chỉ tập thể dục để tăng cường sức khỏe…
- Nếu bệnh không giảm hoặc có các dấu hiệu nặng hơn, cha mẹ hãy đưa trẻ tới gặp bác sĩ tâm lý ngay để có hướng điều trị kịp.
Hiện nay, Trung tâm Công tác Xã hội Quảng Ninh đang cung cấp dịch vụ tổng đài tư vấn miễn phí 18001769 tập trung tư vấn, tham vấn về các lĩnh vực: Chính sách bảo trợ xã hội, Tâm lý, Hôn nhân và gia đình, Bảo vệ chăm sóc trẻ em, bình đẳng giới, chính sách pháp luật, … Hãy đến với chúng tôi để được tư vấn, hỗ trợ các vấn đề về sinh lý, sức khoẻ, tình cảm… và cùng bạn vượt qua mọi khó khăn tinh thần để có thêm một nguồn năng lượng dồi dào, tích cực mới cho nhiều dự định và cuộc sống dài phía trước.
Trần Thanh Ngân Hà- Trung tâm CTXH tỉnh Quảng Ninh